Skip to main content

Bài 4-2: Lưu đồ thuật toán với if else

1. Lưu đồ thuật toán là gì?​

Lưu đồ thuật toán (flowchart) là biểu đồ trực quan mô tả trình tự thực hiện các bước trong một thuật toán. Trong lập trình, lưu đồ giúp học sinh dễ hiểu logic của chương trình trước khi viết mã nguồn.

2. Biểu tượng trong lưu đồ​

Process

3. Lưu đồ cho câu lệnh if - else​

Câu lệnh if - else thường được biểu diễn bằng hình thoi rẽ nhánh thành 2 hướng: Đúng và Sai.

Ví dụ 1: Kiểm tra số chẵn hay lẻ​

Giả sử ta cần viết chương trình kiểm tra một số nguyên n là chẵn hay lẻ:

if n % 2 == 0:
    print("Even")
else:
    print("Odd")

Lưu đồ minh họa:​

Lưu đồ chẵn lẻ

4. Lưu đồ nhiều điều kiện với if - elif - else​

Khi cần kiểm tra nhiều trường hợp, ta dùng if - elif - else.

Ví dụ: Phân loại điểm số​

if score >= 8:
    print("Giỏi")
elif score >= 6.5:
    print("Khá")
elif score >= 5:
    print("Trung bình")
else:
    print("Yếu")

Lưu đồ minh họa:​

  • Mỗi nhánh elif là một hình thoi mới nối tiếp nhánh sai của điều kiện trước.
  • Có thể biểu diễn bằng nhiều tầng hình thoi nối tiếp nhau.

5. Lưu đồ lồng nhau (nested if)​

Khi đặt một câu lệnh if bên trong một if khác, ta cần vẽ lưu đồ lồng 2 điều kiện lại với nhau.

Ví dụ:​

if n >= 0:
    if n % 2 == 0:
        print("Số chẵn dương")
    else:
        print("Số lẻ dương")
else:
    print("Số âm")

Lưu đồ:​

Process

6. Tóm tắt cách vẽ lưu đồ điều kiện​

Process

7. Tự luyện​

Hãy chọn một trong các bài sau và vẽ lưu đồ bằng tay hoặc phần mềm:

Bài tập 1 (mới): Máy bán nước tự động​

Mô tả: Giả sử bạn đang lập trình cho một máy bán nước tự động. Khi người dùng chọn một mã đồ uống và nhập số tiền, máy sẽ xử lý:

  • Nếu tiền đủ → in ra loại nước đã chọn và tiền thừa (nếu có)
  • Nếu tiền thiếu → in thông báo "Bạn chưa đủ tiền, vui lòng thêm"
  • Nếu mã không hợp lệ → in "Mã không hợp lệ"

Danh sách đồ uống ví dụ:

  • 1: Nước suối – 10.000
  • 2: Sữa tươi – 15.000
  • 3: Trà chanh – 12.000

Yêu cầu nhóm:

  • Bạn 1: Thiết kế sơ đồ khối cho quá trình chọn đồ → nhập tiền → xử lý → xuất kết quả.
  • Bạn 2: Viết chương trình Python xử lý theo logic trên.
  • Bạn 3: Kiểm thử với nhiều trường hợp: tiền đủ, tiền thiếu, mã sai – rồi ghi lại kết quả.

Gợi ý mở rộng: Cho phép người dùng tiếp tục chọn đồ uống khác sau mỗi lần mua.

Bài tập 2 (giữ nguyên): Trợ lý tư vấn thời tiết và trang phục​

Mô tả: Viết chương trình nhập nhiệt độ ngoài trời, từ đó đưa ra lời khuyên về thời tiết và trang phục:

  • Dưới 18 độ → "Trời lạnh. Hãy mặc áo ấm."
  • Từ 18 đến dưới 30 độ → "Trời mát. Mặc đồ bình thường."
  • Từ 30 trở lên → "Trời nóng. Uống nhiều nước và mặc đồ mát."

Yêu cầu nhóm:

  • Bạn 1: Thiết kế sơ đồ khối từng bước.
  • Bạn 2: Viết mã Python tương ứng.
  • Bạn 3: Kiểm thử và trình bày báo cáo kết quả.